De katjes aan de wilgenbomen vertellen echt dat het lente is. De wilg is een van de vroegste voorjaarsbloeiers. Die takken met die zachte pluizige katjes zet je misschien graag in je vaas, maar het is ook goed voer voor de bijen, vlinders en andere insecten. Die hebben nectar en pollen nodig. En deze beestjes zijn weer nodig als voeding voor de vogels en hun kuikens straks. Ecologisch dus belangrijk als boom.
Vogels bouwen er ook graag een nestje in. Het is een mooie verstopboom met al die takken. Ze kunnen er goed schuilen als er gevaar dreigt.
Kenmerken
Elke Brettenaar loopt er wel eens aan voorbij tijdens een parkwandelingetje bij ons: de rij knotwilgen aan de zuidkant van ons park. Daar aan de waterkant, waar ze zich goed thuis voelen. Diepgeworteld staan ze in de aarde en helpen zo de bodem stevig te houden. Daardoor heb je minder erosie. Ze groeien dus goed in wat vochtige gebieden.
De knotwilgen bij ons in het park
Een andere naam voor de knotwilg is de schietwilg. De takken “schieten” elk jaar weer uit de stam.
We hebben in het algemeen groen welgeteld 43 wilgen, zo staat in ons bomenoverzicht. Van welk soort die wilgen zijn, staat er niet bij. Want er blijken wel 300 verschillende soorten te zijn. Maar de bekendste herkennen we wel. Dat is de hiervoor genoemde knotwilg (salix alba) en je de treurwilg (Salix babylonica). Deze laatste soort staat ook vaak aan de waterkant. Het is de boom met van die vele mooie, lange neerhangende takken. Die heb ik niet gezien bij ons, maar misschien heb ik deze over het hoofd gezien. De knotwilg heeft daarentegen juist rechtopstaande takken, die veelvuldig uit de knotten groeien.
Treurwilg om lekker romantisch onder te zitten
De blaadjes van de wilg zijn eenvoudig te herkennen. Vaak lang, lancetvormig en scherp (zie foto). Wilgen groeien snel en worden al gauw 10 tot 20 meter hoog. De treurwilg kan wel tot veel grotere hoogte reiken. De boom is eenhuizig, dat betekent zowel mannelijk als vrouwelijk.
Blaadjes van de knotwilg
Wilgen knotten
Hoe zit dat met het wilgenknotten? Wanneer moet dat gebeuren en op welke manier? De beste tijd om te knotten is tussen december en maart als de sapstroom nog niet op gang is gekomen. In april lopen de bomen weer mooi uit.
Knotten is nodig om de boom gezond te houden zodat er weer een goede aanvoer kan zijn voor nieuwe takken. Om de paar jaar moet dit zeker gebeuren. Bij ons zie je terug dat de ene wilg wel deze winter is geknot en de boom ernaast weer niet. Volgende winter gebeurt dat omgekeerd, dan die ene boom juist wel en de andere niet. Zo doen wij het hier op de Bretten.
Hoe je knot? Zaag, snoei (bij kleinere takken) zo dichtmogelijk bij de knot, tot 20 cm bij de stam vandaan, maar pas op dat je het verdikte gedeelte waar de tak begint, niet beschadigd. Knotten moet dus om de paar jaar worden herhaald, afhankelijk van de groei van de boom. Daar zijn mensenhanden voor nodig. De maandag, woensdagploeg zijn bij ons de “knotters” Maar als je dat leuk lijkt, dan kun je ook aansluiten bij bijvoorbeeld de wilgenknotgroep Noord Holland om op zaterdagochtenden in de winter gericht op pad te gaan om dit soort klussen te klaren.
Geknotte wilg. Een paar takjes laten staan is beter voor de boom
Gebruik
Je kunt met wilgenhout veel doen. Stoelen, tafels, kasten kun je ervan maken. Je kunt het buigen zonder dat het breekt en het is licht. Dat leent zich goed voor unieke ontwerpen. Denk aan speelgoed en decoratief werk.
Je kunt met het hout ook goed vlechten, vele manden zijn gemaakt van gevlochten wilgenhout, maar ook afrasteringen, schuttingen in tuinen bijvoorbeeld, zijn goed te maken van wilgentakken.
Als brandhout moet je het eerst wel goed drogen, maar dan is het ook daarvoor geschikt.
Bij ecologische projecten gebruikt men ook wel wilgen, bijvoorbeeld voor het aanleggen van wilgenbedden of voor waterfilters.
De schors van sommige wilgen bevat een bepaald zuur dat ook wel in aspirine en andere pijnstillers en koortsremmers wordt gebruikt.
Wilgenmandje
Betekenis wilg
Denk bij spiritueel maar aan de buigzaamheid van de takken. De wilg staat voor de kracht die flexibiliteit biedt. Met de stroom van het leven mee kunnen buigen. De uitdagingen van het leven durven aangaan. Ook symboliseert de wilg de verbinding met “je emotionele zelf”. Sta je toe om daar bij te kunnen en durf daarna ook los te laten om opnieuw te kunnen beginnen.
Wijsheid wordt ook geassocieerd met de wilg. Takken die naar het licht reiken en wortels die zich goed in de aarde ankeren. De wilg moedigt aan om verder en tegelijkertijd dieper te kijken. De boom is na het snoeien (het knotten) in staat om in korte tijd weer nieuwe scheuten en takken te maken. Zie dat als veerkracht om - ook na verlies - opnieuw verder te gaan.
Verder lees ik nog associaties met liefde (geliefdebankjes onder de wilg) en met het beschermende karakter van de wilg. Ook de maan en vrouwelijke energie wordt verbonden met de wilg: Laten we haar een “ze” noemen: “Zacht, vloeiend en cyclisch, refererend aan de kracht van de vrouwelijke cyclus”. Ik las een mooi citaat bij een hedendaagse kunstenaar, politiek vluchteling: “Knotwilgen lijken op mij. Mijn leven is ook gesnoeid maar er komen toch weer nieuwe takken aan (citaat van Drago Pecenica). “
Kunst
Misschien moeten we nu maar “De lier (of de harp) aan de wilgen hangen”. Heel vroeger betekende deze zegswijze “ met het dichten stoppen”, Nu wordt het ruimer opgevat. Onze Taal omschrijft de uitdrukking als volgt:
“Zo kunnen schaatsers hun schaatsen aan de wilgen hangen, chirurgen hun scalpel, koks hun pannen en schilders hun penseel. In al deze gevallen wil dat zeggen dat ze stoppen met hun beroep of hobby. Deze uitdrukking komt uit de Bijbel. Psalm 137 (in de Nieuwe Bijbelvertaling) begint als volgt:
“Aan de rivieren van Babel,
daar zaten wij treurend
en dachten aan Sion.
In de wilgen op de oever
hingen wij onze lieren.”
Deze psalm herinnert aan de ballingschap van de Israëlieten: na de verovering van Jeruzalem door de Babyloniërs in de zesde eeuw voor Christus waren zij naar Babel (Babylon) verbannen, de hoofdstad van Babylonië. Dat maakte hen zó droevig dat ze stopten met muziek maken.”
Wilgen, die bijzondere bomen die vaak aan het water staan en het Nederlandse landschap daarmee verrijken. Wilgen, die typerende bomen, zo eigen in vorm, en daardoor vaker inspiratiebron voor de grootmeester Van Gogh. Maar ook voor schilders van vandaag, zoals voor een van onze tuinders op het park, kunstenaar MINNE de Groot
Wilgen, die bijzondere bomen die vaak aan het water staan en het Nederlandse landschap daarmee zo typeren. Wilgen, ook zo eigen in vorm en daardoor vaker inspiratiebron voor Van Gogh, maar ook voor hedendaagse schilders. Een tuinder in ons park is er één van.
De wilgen van Van Gogh: een vroege Van Gogh en een latere Van Gogh
Minne de Groot, olieverf, 1.20 x 1.00 (Minne, tuinder bij ons op het park)