Hoe mooi is onze entree in de herfst
En zo is de herfst al weer een tijdje in volle pracht gaande….
Vind je de herfst bijna net zo mooi als de lente? Met al die kleurenpracht die het groen in ons park en ook in de stad, te bieden heeft. Ieder seizoen weer maar dit jaar toch wel bijzonder met onze mooie nazomer en de zachte rustige herfst tot nu toe. Een compensatie voor het natte voorjaar.
De Brettenlaan als vorstelijke entree op ons park
Komen we nu het park op, dan lopen of fietsen we onder de goudgele gloed van de kastanjebomen op onze koninklijke laan, de kastanjes zijn reeds gevallen, de bladeren dwarrelen nog steeds wat in het rond. De bomen allengs kaler. Maar wat weten we van dit soort bomen? Dit keer aandacht voor de kastanjebomen
We hebben aan weerzijden van de laan paardenkastanjebomen staan (Aesculus hippocastanum.) Wat heeft een paard hiermee te maken? Ik beeld mij dan paardenkoetsen in die langs de lange rij hoge bomen zouden kunnen trekken. Maar nee, het schijnt dat kastanjes van deze soort bomen paarden van hun hoest zouden kunnen afhelpen. Varkens en geiten vinden ze ook lekker, maar pas op: Ze zijn giftig voor mensen, bitter van smaak. Maar wat weten we verder van kastanjebomen in het algemeen en van die paardenkastanjes specifiek?
Herkomst kastanjebomen.
Oorspronkelijk komen de kastanjebomen uit het Noordelijk halfrond. De eerste kastanjeboom in Nederland werd geplant in de Leidse Hortus in 1608. Nu al weer eeuwen lang zien we paardenkastanjes in vooral parken en lanen staan. Ook vaak bij monumentale gebouwen, kastelen en kerken staan ze statig te wezen, geven ze verkoeling en kleuren ze de tot goud in de herfst.
Kenmerken: 2 soorten, tamme en wilde kastanjebomen.
Jonge kastanjebomen groeien snel, maar de eerste bloei vindt pas plaats op 10-tot 15-jarige leeftijd. Dat is vrij laat. De vruchten zijn in het voorjaar prachtig De tamme kastanje en wilde kastanjeboom verschillen echter meer van elkaar dan de Hollandse namen doen denken. Je kan zeggen dat het eigenlijk 2 soorten bomen zijn, hoewel de vrucht, de kastanje vergelijkbaar lijkt.
De tamme kastanje (castanea sativa).
De dikste kastanjeboom van Nederland is een tamme kastanjeboom. Hij huist in Ubbergen bij de Beekse bergen, met een omtrek tussen 8 en 9 meter. Stel je dat eens voor, hoe machtig is dat! Hij wordt met recht dan ook wel de Kabouterboom genoemd , waarin je je als mens behoorlijk klein voelt en waarin je goed kunt verschuilen. Zie plaatje.
Kabouterboom, Tamme kastanjeboom
De tamme kastanjeboom (castanea sativa) verdraagt geen bestrating bij zijn wortels, dus is deze soort in lanen minder geschikt. Je vindt deze veel meer in de bossen. Hij kan 15 tot 20 meter en wel 400 jaar oud worden. Ouder dan de wilde soort die bij ons op het hoofdpad staan.
Tamme kastanjes kunnen je goed eten, kijk maar eens naar gerechten op internet.
De kastanje zelf zit in een harige, stekelige bolster. Ook het blad is anders dan de wilde paardenkastanjeboom, zie het lancetvormige blad met een gezaagde bladrand op de afbeelding hierna.
De wilde kastanje of te wel de witte paardenkastanje kan 27 tot 36 meter hoog worden en wel 100 tot 200 jaar oud worden. In de breedte kan de boom zich uitstrekken tot wel ruimt ruim 20 meter, dat is een heel breed dek.
In ons park is met dit soort maten misschien aanvankelijk te weinig rekening mee gehouden. De eikenbomen achter de kastanjes en de kastanjebomen zijn als het ware concurrenten van elkaar geworden, ze strijden om het vangen van licht en daardoor zijn de bomen daar feitelijk te hoog geworden en staan ze elkaar in de weg.
De kastanjes die bij ons op het hoofdpad vallen, zien er anders uit dan de tamme kastanjes die je wel kunt eten. Ook het blad is anders.
Wilde paardenkastanje blad wilde paardenkastanje en blad tamme kastanjeboom
De wilde paardenkastanje zit verstopt in een gladdere bolster dan de kastanje van de tamme kastanjeboom. Vergelijk de vruchten uit de afbeeldingen maar eens met elkaar.
Verder heeft het blad van de wilde paardenkastanjeboom tegenoverstaande, samengestelde bladeren en lijkt het op een hand . Dat in tegenstelling tot het blad van de tamme kastanje dat er in de afbeelding naast ligt.
Prachtige bloemen in de lente
Gebruik
Met name het hout van tamme kastanjes wordt gebruikt. Het hout is licht en bevat looizuur, waardoor het hout minder gevoelig is voor vocht. Daarom kan het soort hout goed verwerkt worden in hekwerken, meubels, palen, vaten en schuren. Het hout is vrij duurzaam en redelijk bestand tegen verval. Ook is het gemakkelijk te bewerken n met gewoon gereedschap voor houtbewerking.
Termaat (2023): “ Een paaltje van kastanjehout zet je in de grond en dat gaat vijftien tot twintig jaar mee. En het mooie is: in diezelfde periode groeit de boom die je afgezaagd hebt weer opnieuw uit met zes of zeven scheuten. Tegen de tijd dat het paaltje verrot is, heb je dus weer zes of zeven paaltjes in het bos klaar staan.'
(https://www.stad-en-groen.nl/article/42570/kastanjehout-ecologisch-alternatief-voor-de-buitenruimte
Het hout van de wilde paardenkastanje is wit, bros en zacht en hierdoor niet duurzaam . Daarom dus ook niet geschikt voor bouwhout. Wel werd het vroeger gebruikt voor houten kisten, voor goedkope meubels en klompen.
Maar we kennen allemaal wel de vreugde van kastanjes rapen en oppoetsen. Denk terug aan je kinderjaren, of later de herfstvreugde met je eigen kinderen misschien, als je van deze schatten allerlei figuurtjes, paardjes maakte
De vruchten van de paardenkastanjes worden naar het schijnt wel gebruikt in wasmiddelen of shampoo. De vruchten bevatten saponine.
Ook in de alternatieve geneeskunde doen ze dienst. Het wordt gezien als een aderlijk versterkend kruid dat de doorbloeding kan verbeteren. Het wordt o.a. ingezet bij spataderen, winterhanden en -voeten, en bij kramp in de benen of vermoeide benen.of kram in de benen. Een heilzame werking wordt ook genoemd bij reuma, borstontsteking en maag - en darmklachten. De stof uit de kastanjes doet zelfs dienst als slijmoplossend middel bij een vastzittende hoest.
Er zijn op internet verder receptjes te vinden hoe je gebruik kunt maken van wat je zomaar onder dit soort boom kunt vinden. Misschien eens beginnen met een voetenbadje van getrokken kastanjes ? Zie ook weer internet: Wilde paardenkastanje tinctuur - Kruidenwonder
Van de bast van een gezonde kastanjeboom schijn je ook een gezonde thee te kunnen trekken.
Ziekte: kastanjebloedingsziekte
Helaas gaat het met de paardenkastanjes in zijn algemeenheid, maar ook die van ons niet zo goed. De paardenkastanje heeft vaak last van de zogeheten kastanjebloedingsziekte. In 2002 is deze ziekte in Nederland begonnen en deze heeft zich behoorlijk verspreid. In 2005 was al 31 % van dit soort bomen ziek. Ook in andere landen zie je het. De bestrijding is moeilijk.
Bloedende bast
Deze ziekte wordt veroorzaakt door een bacterie. Deze zorgt dat vaten van de boom dichtslibben, waardoor er een bruin, roestkleurig vocht naar buiten treedt. Het lijkt alsof de boom bloedt. Niet fijn om te zien, maar niet per se gevaarlijk. Vaak krijgt een kastanje dan echter wel last van meerdere kwalen, bijvoorbeeld bastscheuren en verminderde weerstand. Onze bomen zijn helaas ook aangetast door deze ziekte.
Dus we moeten de bomen wel in de gaten houden. De gevallen herfstbladeren van de bomen kunnen we dan ook beter niet laten liggen of op onze composthoop doen. Beter is het daarom om het afgestorven blad weg te brengen.
Verder hebben vele wilde kastanjebomen last van de paardenkastanjemineermot (Cameraria ohridella). Een vlindertje, rupsje die net voor de eeuwwisseling Europa is binnengedrongen en weinig natuurlijke vijanden heeft. Hij doet zich te goed doet aan juist deze boomsoort. Hierdoor zie je vaak die bruine vlekken op de bladeren. In het ergste geval kan de boom al in de zomer zij bladen kwijtraken. 
Paardenkastanje-mineermot
Spirituele waarde kastanjeboom
In de Keltische boomastrologie staat de kastanjeboom voor eerlijkheid, kwetsbaarheid, levendigheid, creativiteit en betrouwbaarheid. Dat is heel wat. Je hoort volgens de Keltische boomastrologie bij de kastanjeboom als je geboren bent tussen van 15 mei tot 24 mei en van 12 november tot 21 november. Wat zegt internet ons verder? “Voel je veilig om ergens voor te gaan, je stekels om je heen mogen weg.” Haal die mooie glimmende kastanje uit zijn bolsterdoosje, dan laat dat deze waarde goed zien!
Vind je nog een kastanje, pak deze op als talisman zoals ze vroeger ook wel deden. Neem de glanzende energie mee in je broekzak. Of maak thuis een schaal op van gevonden kastanjes, jouw schatten en deel je zegeningen van dit tuinseizoen met elkaar.
Met dank aan de diverse bronnen op internet.
Aleid Horjus
Bijlage
Gegevens paardenkastanjes op een rijtje
|
|
Witte paardenkastanje |
Rode paardenkastanje |
|
Natuurlijk areaal: |
Griekenland, Bulgarije en Albanië |
|
|
Status: |
uitheems, algemeen |
uitheems, algemeen |
|
Bodemeisen: |
vochthoudend, redelijk voedselrijk |
vochthoudend, redelijk voedselrijk |
|
Schaduwtolerantie (1-5): |
redelijk 3,4 |
redelijk 3 |
|
Droogtetolerantie (1-5): |
redelijk 2,8 |
redelijk 2,8 |
|
Hoogte: |
26-36 meter |
19-23 meter |
|
Omtrek: |
5-6 meter |
2-4 meter |
|
Leeftijdverwachting: |
100-200 jaar |
100-200 jaar |
|
Kroonvorm: |
rond, breed, dicht |
rond, breed, dicht |
|
Bladlengte: |
10-20 cm |
15-20 cm |
|
Bloeiperiode: |
april-mei |
mei |
|
Zaadval: |
oktober |
oktober |
|
Toepassing: |
parken |
parken, lanen |
Andere bomen die tot nu toe behandeld zijn:
De bomen op onze tuin